«Σοβαρές ευθύνες της κυβέρνησης» στη διαχείριση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και της έντασης στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο αναδεικνύει ο Γιώργος Κατρούγκαλος με συνέντευξή του στο ενημερωτικό site iEidiseis.gr. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών θεωρεί μέγα σφάλμα την εγκατάλειψη της διπλωματίας με ανάληψη πρωτοβουλιών. Αναλυτικά η συνέντευξη του αρμόδιου τομεάρχη του ΣΥΡΙΖΑ.
Τι σας ανησυχεί περισσότερο από την τουρκική επιθετικότητα κ. Κατρούγκαλε; Τι εκτιμάτε ότι θα πράξει ο Ερντογάν το επόμενο διάστημα;
Η διαρκής κλιμάκωση της έντασης, τόσο με εμπρηστική ρητορική όσο και με έμπρακτες ενέργειες, μία μόνον από τις οποίες είναι η έκδοση NAVTEX που προαναγγέλλει παράνομες έρευνες στα 5,8 μίλια, εντός των χωρικών μας υδάτων, αποσκοπεί στην διαμόρφωση τετελεσμένων, εν όψει τυχόν επανεκκίνησης του διαλόγου. Οι επιπτώσεις της πανδημίας στην Τουρκία, η προϊούσα κρίση ισοτιμίας της τουρκικής λίρας και το ενδεχόμενο να ξεφύγει εκτός ελέγχου ενδεχομένως προκαλούν επίσης πειρασμούς αντιπερισπασμού στο μέτωπο της εξωτερικής πολιτικής. Προφανώς επίσης η Άγκυρα επιδιώκει να αναδιαμορφώσει υπέρ της τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση και να ενισχύσει τη θέση της ενόψει ενός “διαλόγου εφ ‘ όλης της ύλης” με τον νέο Αμερικανό Πρόεδρο. Το θέμα είναι τι κάνουμε εμείς. Η κυβέρνηση της ΝΔ έχει σοβαρές ευθύνες γιατί εγκατέλειψε την πρωτοβουλία των κινήσεων πλήρως στην άλλη πλευρά.
Επιμένετε στις κυρώσεις από τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στην Τουρκία. Πρώτον, κυρώσεις ακόμα και αν χρειαστεί και βέτο; Και δεύτερον, τι είδους κυρώσεις; Κυρώσεις-χάδι ή κυρώσεις που πονάνε;
Η ορθή στρατηγική για τη χώρα μας είναι να μετατρέψει τις κόκκινες γραμμές μας σε ευρωτουρκικές, καλώντας την ΕΕ να υιοθετήσει μία διττή πολιτική απέναντι στην Τουρκία: Αφενός να ασκεί με κάθε μέσο πίεση για την αποτροπή της επιθετικότητας της με ισχυρές κυρώσεις, και αφετέρου να αποκαταστήσει συνθήκες ουσιαστικού διαλόγου μαζί της, βάζοντας στο τραπέζι την αναθεώρηση της τελωνειακής ένωσης, την εφαρμογή και επικαιροποίηση της Δήλωσης για το προσφυγικό και τη συζήτηση επί περιφερειακών θεμάτων. Ένας διάλογος στον οποίο η Ελλάδα οφείλει να συμμετέχει ενεργά. Ο κ Μπορέλ αναφέρθηκε προφορικά σε κατάλογο κυρώσεων κατά το άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών του Αυγούστου. Ορισμένες από αυτές, όπως η απαγόρευση δανεισμού τουρκικών τραπεζών από ευρωπαϊκές ή τομεακές κυρώσεις στην ενέργεια, είναι ισχυρές κυρώσεις. Εναπόκειται στον κ. Μητσοτάκη να δώσει αυτή τη φορά μια μάχη επί της ουσίας ακόμα και με την χρήση βέτο και να μην επιδιώκει, όπως συνήθως πράττει, να διαχειριστεί επικοινωνιακά το ζήτημα για μία ακόμη φορά. Έχουμε εδώ και καιρό πει ότι η άμεση επέκταση χωρικών υδάτων νοτίως και ανατολικά της Κρήτης με προοπτική επέκτασης και νοτίως της Κάσου, Καρπάθου και στο Καστελλόριζο. είναι άλλο ένα διπλωματικό όπλο. Θα είναι σημαντική ήττα για την Ελλάδα, μετά από τις χειρότερες παραβιάσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων της τελευταίας 25ετίας ο κ Μητσοτάκης να γυρίσει για τρίτη φορά από Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με αφηρημένες αναφορές στην Τουρκία και να δηλώσει “απόλυτα ικανοποιημένος”. Θα είναι επίσης ενδεικτικό των μεγάλων αδυναμιών της ΕΕ να αποτελέσει ισχυρό και αξιόπιστο γεωπολιτικό παίκτη.
Η αλλαγή Μπάιντεν τι είδους ανακατατάξεις μπορεί να επιφέρει στην περιοχή μας;
Ο Τζο Μπάιντεν είναι από τους Αμερικανούς πολιτικούς που γνωρίζουν καλά τα ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου, το Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά και έχει εργαστεί θετικά για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις. Δεν θα έχει την προσωπική σχέση που είχε αναπτύξει ο Πρόεδρος Τραμπ με τον Πρόεδρο Ερντογάν. Αντιθέτως, έχει ασκήσει κριτική στις πολιτικές του, τον περασμένο Δεκέμβριο μάλιστα τον χαρακτήρισε «αυταρχικό». Ενδέχεται, συνεπώς, μια Προεδρία Μπάιντεν να στείλει πιο αποφασιστικά μηνύματα σε σχέση με τους S400, τις τουρκορωσικές σχέσεις ή τον ρόλο της Τουρκίας στη Λιβύη και στη Μέση Ανατολή. Δεν είναι όμως καθόλου δεδομένο ότι θα υιοθετήσει μία πιο δυναμική στάση απέναντι στις παράνομες ενέργειες της στην Ανατολική Μεσόγειο, πέραν της φραστικής καταδίκης που έχουμε ήδη δει από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Η Κυβέρνηση πρέπει να αξιοποιήσει τα κεκτημένα που εξασφάλισε η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ (τον στρατηγικό διάλογο, το πλαίσιο 3+1 με το Ισραήλ, τον EastMed Act) πολύ καλύτερα απ’ότι αξιοποίησε την αναθεωρηση της Συμφωνίας Στρατιωτικής Συνεργασίας, εγκαταλείποντας την αντίληψη της χώρας ως «προκεχωρημένου φυλακίου» της Αμερικής. Επίσης επιβάλλεται η Ελλάδα να αναδείξει ένα δικό της ευρύτερο όραμα για την περιοχή και τη θέση της σε αυτήν ως πυλώνας ειρήνης, σταθερότητας και ασφάλειας. Το 2021-2022 είναι σίγουρο οτι θα αποτελέσει περίοδο ανακατατάξεων για την ευρύτερη περιοχή, τις ευρωατλαντικές και τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Ο Ερντογάν ήδη διαπραγματεύεται τη θέση του σε αυτές και η Ελλάδα οφείλει να κάνει το ίδιο δυναμικά. Μόνον έτσι μπορεί να αξιοποιηθεί η θετική ευκαιρία της προεδρίας Μπάιντεν.
Και μέσα στις αλλαγές αυτές ποια η στρατηγική της Ελλάδας και ποια της Τουρκίας; Πώς βλέπετε και πώς πρέπει να κινούνται;
Η Τουρκία έχει μία σταθερή αναθεωρητική στρατηγική, η οποία το τελευταίο διάστημα υπηρετείται με κλιμακούμενη επιθετικότητα. Στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτής επιχειρεί πάγια να θέσει σε αμφισβήτηση την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας, με προβολή ισχύος και διαστρεβλώνοντας το διεθνές δίκαιο. Την περίοδο της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ είχε και η δική μας χώρα μια σαφή στρατηγική, με βασικό χαρακτηριστικό της την σταθεροποίηση της ευρύτερης περιοχής, με πρωτοβουλίες ενεργητικής και πολυδιάστατης διπλωματίας. είχε εξασφαλίσει στη χώρα μας την πρωτοβουλία των κινήσεων. Με τη συμφωνία των Πρεσπών όχι απλώς επιβεβαιώσαμε το σταθεροποιητικό ρόλο της χώρας μας στα Βαλκάνια, που πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο, αλλά αδρανοποιήσαμε και τις προσπάθειες διείσδυσης της Τουρκίας στην περιοχή. Στην Ανατολική Μεσόγειο, οι τριμερείς και πολυμερείς πρωτοβουλίες συνεργασίας, με αποκορύφωμα τον East Med, το σχήμα 3+1 (Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ + ΗΠΑ) και τη συμμετοχή στο Forum φυσικού αερίου του Καΐρου, είχαν εξασφαλίσει τη συμφωνία όλων των χωρών και των μεγάλων διεθνών παικτών στην διαχείριση των κοιτασμάτων σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Παράλληλα, oι δίαυλοι διατηρήθηκαν πάντα ανοιχτοί σε όλα τα επίπεδα και υπήρξε πυκνή ανταλλαγή επισκέψεων καθώς επιδιώξαμε ενεργά και σταθερά τον διάλογο παρά τις δυσκολίες. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας εγκατέλειψε την ενεργητική αυτή πολιτική, επιστρέφοντας στη λογική του δεδομένου και προβλέψιμου συμμάχου. Η Άγκυρα εκμεταλλεύθηκε το κενό και την ανοχή του Προέδρου Τραμπ και κλιμακώνει συστηματικά έκτοτε τις προκλήσεις σε βάρος της χώρας μας, με πρωτοφανή ένταση και θρασύτητα. Για το λόγο αυτό ζητούμε να ξαναβρεί η χώρα πυξίδα και προσανατολισμό στην εξωτερική της πολιτική, με πρώτο βήμα τη σύγκληση Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών.
Για το Κυπριακό, ακούμε ακόμα και για διχοτόμηση. Τι σας ανησυχεί και τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει;
Το Κυπριακό δεν είναι διμερές ζήτημα, αλλά θέμα διεθνούς δικαίου, εισβολής και κατοχής σε ένα κυρίαρχο κράτος, σήμερα μέλος της ΕΕ. Η ανάγκη όμως να επιλυθεί δίκαια είναι εθνική ανάγκη και εύλογα βρίσκεται πάντοτε στην κορυφή των διπλωματικών προτεραιοτήτων της χώρας. Για το λόγο αυτό αποτελεί πρωτοφανές και ασυγχώρητο ατόπημα η παράλειψη του κ. Μητσοτάκη να αναφερθεί σε αυτό στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Το άνοιγμα των Βαρωσιων στην Αμμόχωστο συνιστά μία ακόμη πρόκληση σε βάρος του διεθνούς δικαίου και ευθεία παραβίαση των ψηφισμάτων 550 (1984) and 789 (1992) του Συμβουλίου Ασφαλείας, με προφανή πρόθεση την υπονόμευση της επανέναρξης των συνομιλιών. Δεν πρέπει να πέσουμε σε αυτή την παγίδα. Η πρόοδος που επιτελέσθηκε στο ΚρανΜοντανά αποτυπώθηκε στο λεγόμενο «πλαίσιο Γκουτέρρες» αποτελεί σημαντικό κεκτημένο, το οποίο πρέπει να αξιοποιηθεί. Δεν μπορεί καμία ελληνική ή κυπριακή Κυβέρνηση να δεχτεί λύση που να μην βασίζεται στην κατάργηση των εγγυήσεων και την αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων. Η επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων θα πρέπει να βασιστεί στο πλαίσιο αυτό, και όχι, όπως επιδιώκει η Τουρκία, σε εντελώς νέα βάση, η οποία αποσκοπεί στη νομιμοποίηση της διχοτόμησης και την διαιώνιση του σημερινού status quo. Το όπλο της Τουρκίας δεν είναι, προφανώς, το διεθνές δίκαιο, αλλά η προσπάθεια αμφισβήτησης του με δημιουργία τετελεσμένων γεγονότων και ρητορικούς λεονταρισμούς. Είναι αναγκαίος ο ενδελεχής συντονισμός Ελλάδας-Κύπρου για την επανεκκίνηση του διαλόγου και για μια συνολικότερη στρατηγική της επόμενης περιόδου, με έμφαση και στην ευρωπαϊκή διάσταση του Κυπριακού. Έχουμε πολλές φορές τονίσει ότι ο μόνος τρόπος με τον οποίο ο ελληνοτουρκικός διάλογος και η επανεκκίνηση του Κυπριακού μπορούν να δρομολογηθούν με βιώσιμο τρόπο είναι εφόσον βασιστούν σταθερά στην αναζωογόνηση του ευρωτουρκικού διαλόγου υπό νέους όρους που συμπεριλαμβάνουν την υιοθέτηση ενός ισχυρού μηχανισμού επιβολής κυρώσεων και μιας περιεκτικής θετικής ατζέντας.
Θα στηρίξετε το εξοπλιστικό πρόγραμμα που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση ή έχετε ενστάσεις;
Είμαστε σταθερά υπέρ της ενίσχυσης του αξιόμαχου των Ενόπλων Δυνάμεων για τις πραγματικές τους ανάγκες και με σύμφωνο τρόπο προς το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο, δηλαδή εισήγηση των Επιτελείων, απόφαση ΚΥΣΕΑ και έγκριση από τη Βουλή, με ένταξη σε ένα πολυετές πρόγραμμα. Ήμασταν, άλλωστε, η μόνη κυβέρνηση της μνημονιακής περιόδου που προχώρησε σε παρόμοιο μέτρο, με την αναβάθμιση των F-16 και των Μιράζ. Όλα αυτά, και για να μην επιστρέψουμε σε μια τυφλή κούρσα εξοπλισμών και για να μην υπάρξουν πάρτι και σπατάλες όπως στο παρελθόν, που είχε συχνά ωφελημένους τους επίορκους και τους μιζαδόρους και όχι το εθνικό συμφέρον. Οι διαδοχικές και συχνά αντιφατικές εξαγγελίες του κ. Μητσοτάκη μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να εντάσσονται σε ένα συνεκτικό σχέδιο. Αναμένουμε την οριστική τους διατύπωση όταν έρθουν προς συζήτηση στη Βουλή.
Τελευταία συζητείται πολύ η Διεθνής Διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο. Τι ακριβώς χαρακτήρα πρέπει να έχει; Τι στηρίζει η αξιωματική αντιπολίτευση
Η πρόταση αυτή έχει πολλούς πατέρες, από την αρχική διατύπωση της από τον Πρόεδρο Ερντογάν έως την υποβολή ανάλογων -αν και όχι ταυτόσημων- ιδεών από τον Πρόεδρο του Συμβουλίου και τον Ύπατο Αρμοστή για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Πέραν από θέματα συμμετοχής σε αυτήν του ψευδοκράτους που θέτει επιτακτικά η Τουρκία, κύριο ζήτημα είναι η θεματολογία μιας παρόμοιας διάσκεψης. Πέραν τούτου, μια πολυμερής διάσκεψη, αν δεν έχει επαρκώς προετοιμαστεί το έδαφος προηγουμένως με διμερείς συνομιλίες, έχει εκθετική δυσκολία, σε σχέση με διαπραγματεύσεις που γίνονται σε διμερές επίπεδο. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις αναγκαίες διμερείς διαπραγματεύσεις για την οριοθέτησης των θαλάσσιων οικονομικών ζωνών ή πολυμερή σχήματα στοχευμένης συνεργασίας όπως το EastMed GasForum. Γενικότερα, καμία Διάσκεψη δεν μπορεί να γίνει με την Τουρκία αν δεν τερματίσει τους εκβιασμούς με σαφή τρόπο και δεν συμφωνηθεί πώς θα εντάσσεται μια τέτοια Διάσκεψη στις νέες παραμέτρους του ευρωτουρκικού διαλόγου.
Τελευταία γίνεται συζήτηση για τις σχέσεις Μεγάρου Μαξίμου και υπουργείου Εξωτερικών. Μπορώ να έχω ένα σχόλιό σας;
Τα εσωτερικά θέματα της κυβέρνησης ανήκουν στη συνταγματική αρμοδιότητα του Πρωθυπουργού, αρκεί να μην έχουν επιπτώσεις για τη χώρα. Αυτό συμβαίνει όταν Μαξίμου και ΥΠΕΞ μιλούν με διαφορετική γλώσσα, συνήθως όποτε ο κ. Μητσοτάκης αποκλίνει από σταθερές της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Για παράδειγμα, το ΥΠΕΞ αναφέρεται σταθερά στις ανακοινώσεις του σε παράνομες έρευνες του Ορούτς Ρέις εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Ο Πρωθυπουργός έδιωξε τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας του επειδή αναφέρθηκε σε “έρευνες” και μιλά για «περιοχή στην οποία τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία διεκδικούν δικαιώματα και η οποία δεν έχει ακόμη οριοθετηθεί». (Έτσι στο άρθρο του στους Times, FAZ και Le Monde της 9-9-2010). Αυτές οι αντιφάσεις δεν είναι συμπτωματικές αλλά δηλωτικές του κενού στρατηγικής της κυβέρνησης. Μιας παράταξης που κατηγορούσε τον ΣΥΡΙΖΑ για μειοδοσία και σήμερα παρακολουθεί αμήχανα την Τουρκία να οργώνει την περιοχή και να φτάνει έξω από το Καστελλόριζο και τη Ρόδο.
