Μία προσπάθεια εξήγησης του ανερχόμενου αποτελέσματος
Ήταν το 2017 και το σοκ ήταν τεράστιο: για πρώτη φορά ξανά, 75 χρόνια μετά την πτώση του φασισμού του Χίτλερ στη Γερμανία, 94 βουλευτές ενός ακροδεξιού κόμματος κάθονται ξανά στην βουλή της εκπροσωπώντας τον γερμανικό λαό για τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Η «Εναλλακτική για τη Γερμανία» σε συνεχή άνοδο
Πέρασαν 7 χρόνια, μετά τις Ευρωεκλογές του Ιουνίου 2024 και ενόψει των φθινοπωρινών εκλογών στα ανατολικογερμανικά κρατίδια της Θουριγγίας, της Σαξονίας και του Βρανδεμβούργου, όπου το Σεπτέμβριο θα κρίνεται η τύχη των τριών τοπικών κοινοβουλίων (Landtag), η ακροδεξιά «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) έχει βάψει γαλάζιο την γεωγραφική περιοχή της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Υπενθυμίζοντάς μας ξανά τα παλαιά σύνορα που πριν 35 χρόνια χώρισαν την τότε γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία, την Ανατολική από την Δυτική Γερμανία.
Υπάρχουν βέβαια διαφορές σε τοπικό επίπεδο των τριών κρατιδίων, η AfD όμως θα βγει πιθανότατα κερδισμένη σε ποσοστό και στις τρεις εκλογικές αναμετρήσεις. Και δεν αποκλείεται και να βγει πρώτο κόμμα σε Θουριγγία (με μέχρι και 30% και αρκετή διαφορά στα δυο κόμματα του αριστερού χώρου, και τους κεντροδεξιούς Χριστιανοδημοκράτες), στο Βρανδεμβούργο (με περίπου 25% και ίσως και 5 μονάδες διαφορά από τους κεντρώους Σοσιαλδημοκράτες και Χριστιανοδημοκράτες), και πιθανόν ακόμα και στην ιστορικά συντηρητική Σαξονία (ίσιο σχεδόν ποσοστό, άνω των 30 μονάδων, με τους Χριστιανοδημοκράτες). Δεν είναι απλά κούφια λόγια – οι υποστηρικτές των ακροδεξιών ήρθαν για να μείνουν. Δηλώνουν «Έτοιμοι για περισσότερο!» – ένα από τα κεντρικά προεκλογικά σλόγκαν του κόμματος.
Η κάποτε απόλυτη απόρριψη του κόμματος, που παρακολουθείται από την εσωτερική μυστική υπηρεσία της Γερμανίας ως Ύποπτου ακροδεξιόού κόμματος, φαίνεται πως σιγά σιγά αντικαθισται απο μία αναγκαστική αποδοχή. “Στο πιάνο μαζί με την AfD” είναι ο τίτλος ενός podcast της πασιγνωστης συντηρητικής FAZ
(εικόνα 2 – screenshot FAZ.online) και στην εισαγωγή εξηγεί: “Δεν υπάρχει πλέον εναλλακτική στην Εναλλακτική στο Πρένζλαου» (σ.σ. κωμόπολη στο Βρανδεμβούργο). Έτσι το σκηνικό θυμιζει καταστάσεις Βαϊμάρης. Ειδικά στην Θουριγγία, όπου ο Μπιορν Χέκε στοχεύει να γίνει ο πρώτους ακροδεξιός Πρωθυπουργός ενός ομοσπονδιακού κρατιδίου Γερμανίας. Ο Χέκε είναι αμφιλεγόμενο κομματικό στέλεχος με παλιές συνδέσεις με νεοναζιστικές οργανώσεις και επιθετικός εκφραστής της ακροδεξιάς ιδεολογίας του κόμματος.
Εναντίον του εκκρεμούν δύο διώξεις από τις Γερμανικές αρχές για την χρήση ναζιστικών φράσεων και συνθημάτων.
Και είναι εύλογο το ερώτημα: Πως φτάσαμε ως εδώ με την Γερμανική ακροδεξιά πλέον σε θέσεις ισχύος;
Πως εξηγείται να αποτελούν τα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, και κυρίως εκείνα, γόνιμο έδαφος για ακροδεξιούς ρητορικές, εθνικιστικές ιδέες και αυτοκρατικές ιδεολογίες;
Όποιος κάνει μία αναζήτηση αυτού του ερωτήματος στους ιστότοπους της Γερμανίας, θα βρει συχνά μία όμοια απάντηση, η οποία μεταδίδεται ακόμα και από πανεπιστημιακούς, κοινωνιολόγους, ερευνητές: Φταίει πρωτίστως το «παρελθόν των Ανατολικογερμανών και η επιρροή της τότε ολοκληρωτικής “δικτατορίας” της πρώην ΛΔΓ». Η αποδοχή της άποψης ότι το σοσιαλιστικό παρελθόν της ΛΔΓ είναι η μοναδική αιτία για την άνοδο της ακροδεξιάς στον χώρο της άλλοτε Ανατολικής Γερμανίας, εξυπηρετεί ξανά την επικρατούσα συντηρητική ιδεολογία των συστημικών κομμάτων περί της κακής αριστεράς και τελικά αποπροσανατολίζει από μερικά άλλα, σημαντικά γεγονότα, τα οποία υποβαθμίζει.
Αντί-μεταναστευτικές και ξενοφοβικές δηλώσεις ψηλά στην ατζέντα από το 2015 και μετά
Μέσα Ιουλίου 2024. Αναφερόμενος στην δυνατότατα πρόσβασης των μεταναστών σε κοινωνικές παροχές, ο υποψήφιος πρωθυπουργός της AfD Σαξονίας, Ιοργκ Ούρμπαν δηλώνει «Ευελπιστώ να κάνουμε την Σαξονία το λιγότερο ελκυστικό κρατίδιο της Γερμανίας.». Για να τον απαντάει ο Μπιορν Χέκε, υποψήφιος πρωθυπουργός για την Θουριγγία «Την πρώτη θέση ως το κρατίδιο με τα περισσότερα εμπόδια για παράνομους μετανάστες θα την κερδίσουμε εμείς.». Ο τελευταίος, παραβρέθηκε μαζί με τον Ούρμπαν στο διήμερο καλοκαιρινό φεστιβάλ της «Νέας Δεξιάς», ένα ακροδεξιό κίνημα φονταμενταλιστών δεξιών στην Γερμανία.
Ο τόνος άλλαξε τα τελευταία 5 χρόνια. Η προσπάθεια ενσωμάτωσης των μεταναστών στην Γερμανική κοινωνία θεωρειται από τους ακροδεξιούς ως αποτυχημένη και αδύνατη. «Το εύχομαι απο καρδιάς!», δήλωσε ο Μπιορν Χέκε, αναφερόμενος σε μελλοντικές απελάσεις με απευθείας πτήσεις από το αεροδρόμιο του Έρφουρτ, πρωτεύουσας της Θουριγγίας. «Η Γερμανία στους Γερμανούς!», ήταν ο τίτλος του λαϊκιστικού και ακροδεξιού περιοδικού ‘Compact’ όταν το Ομοσπονδιακό Διοικητικό Δικαστήριο Λειψίας τελικά ακύρωσε την πράξη απαγόρευσης κυκλοφορίας του περιοδικού, μια απαγόρευση που είχε προηγουμένως εκδώσει το Υπουργείου Εσωτερικών τον Ιούλιο του 2024, την οποία οι δύο αρχηγοί του, Αλίζ Βαϊντελ και Τίνο Χρουπάλα είχαν χαρακτηρίσει ως «Βαρύ χτύπημα κατά της ελευθερία του τύπου!»
Το περιοδικό αυτοπαρουσιάζεται με τα περιεχόμενά του ως η φωνή του κόμματος. Μια εθνικό-λαϊκιστική και αντί-αριστερή προπαγάνδα: μονομερή στήριξη του Πούτιν στον πόλεμο με την Ουκρανία και καταπολέμηση όσων στηρίζουν εξοπλιστικά την Ουκρανία, αντί-αμερικανισμός προς την τρέχουσα κυβέρνηση των ΗΠΑ και συμπάθεια στον Τραμπ, καταπολέμηση αριστερών και αντιφασιστικών ομάδων στη Γερμανία, ρατσιστικές τοποθετήσεις εναντίον μεταναστών, στοχοποίηση και μίσος προς τις ηγεσίες και τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της τρέχουσας ομοσπονδιακής κυβέρνησης Σοσιαλδημοκρατών, Πρασίνων και Φιλελεύθερων στη Γερμανία. Πιάνει τον «παλμό του δρόμου» και προσπαθεί να αντλεί αναγνώστες με «έρευνες» που διχάζουν. Υποστηριζει ανοιχτά την πίστη μίας παγκόσμιας συνομωσίας προερχόμενης από τα χρόνια της πανδημίας, χαρακτηρίζει την κλιματική αλλαγή ως εφεύρεση των βιομηχανιών προκειμένου να πουλήσουν εξοπλισμό (π.χ. συστημάτων παραγωγής ρεύματος από ανανεώσιμες πηγές ενεργείας), πολεμάει την χρήση της γλώσσας χωρίς φύλο ως «επίθεση στην Γερμανική γλώσσα». Ομοίως, ο υποψήφιος πρωθυπουργός με την AfD στο κρατίδιο του Βρανδεμβούργου, Χάνς-Χρίστοφ Μπέρντ, ανακοίνωσε ότι τα πρώτα μέτρα που θα πάρει σε περίπτωση που εκλέγει θα είναι η «απαγόρευση της σημαίας του ουράνιου τόξου σε δημόσια κτίρια, αναστολή τοποθέτησης ανεμογεννητριών, αλλαγή της ύλης στα σχολεία, και εγκατάσταση μιας ειδικής επιτροπής ενάντια στην κατάχρηση εξουσίας, τη διαφθορά και Corona-αδικίας».
Το AfD υπόσχεται να “ακούσει τον απλό λαό, να αντισταθεί στο σύστημα, να υπερασπίσει την οικογένεια”. Κατάφερε να κατοχυρώσει τη λέξη «Εναλλακτικό», που άλλωστε φέρει και στο όνομα της. Ένα ανατρεπτικό κόμμα, που παντρεύει σοσιαλισμό και έθνος. Και έχει σημασία το τελευταίο: “Η Γερμανία πρώτα, μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι για το παρελθόν μας!”. Ένα μείγμα πολιτικής, που παντού στη Γερμανία έχει βρει κόσμο που νιώθει ότι το κόμμα αυτό εκπροσωπεί τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς του σε μία περίοδο γενικότερης αστάθειας, σε μία εποχή του πολέμου στην Ευρώπη και κλιματικής αλλαγής παγκοσμίως. Πέντε μονάδες κέρδισε το AfD σε όλη τη Γερμανία στις Ευρωεκλογές του 2024. 6,3 εκατομμύρια ψήφους συγκέντρωσε το κόμμα, δηλαδη 16% στην επικράτεια. Πως όμως εξηγείται το μέχρι και διπλάσιο ποσοστό ενός νέο-φασιστικού κόμματος σε σχεδόν όλα τα 5 κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας; Πως γίνεται να βρίσκει τόσους υποστηρικτές στα εδάφη του κάποτε σοσιαλιστικού και αποκαλούμενου «αντιιμπεριαλιστικού και αντιφασιστικού κράτους σε γερμανικό έδαφος»;
Κοινωνιολογικές ιδιαιτερότητες και η κληρονομιά της ΛΔΓ
Οι μεταναστευτικές εισροές μετά το 2015 έφεραν τους Ανατολικούς Γερμανούς μία νέα πραγματικότητα. Η Δυτική Γερμανία ήδη απέκτησε την εμπειρία ενός μεγάλου μεταναστευτικού κύματος στα χρόνια του 1950 έως 70, όταν συνολικά 4 εκατομμύρια Τούρκοι, Ιταλοί, Ισπανοί, Μαροκινοί, Γιουγκοσλάβοι και Έλληνες ήρθαν στη Δυτική Γερμανία. Σήμερα, 33% των Γερμανών στο δυτικό μέρος είναι απόγονοι μεταναστών. Στα κρατίδια του ανατολικού μέρους το ποσοστό αυτό είναι μόλις 11,5%. Μία αντίστοιχη μεταπολεμική μετακίνηση εργατικού δυναμικού στις ανατολικές περιοχές περιορίστηκε στην μεταφορά κάποιων χιλιάδων εργατών κυρίως από το Βιετνάμ, την Ανγκολα και την Κούβα. Η διαφορά δεν ήταν μόνο στους απόλυτους αριθμούς, αλλά κυρίως στον τρόπο ενσωμάτωσης αυτών των ανθρώπων, καθώς η Δυτική Γερμανία πετυχε καλύτερη ενσωματωση των μεταναστών. Στην ΛΔΓ οι εργάτες π.χ. από το Βιετνάμ συγκεντρώθηκαν σε πολυκατοικίες στα όρια των πόλεων. Είναι σχετικά λίγοι Βιετναμέζοι που σήμερα έχουν γίνει Γερμανοί τρίτης γενιάς μεταναστών. Οι Κουβανοί και οι Ανγκολεζοι επέστρεψαν στις πατρίδες τους. Οπότε, εμπειρία πραγματικής ενσωμάτωσης μεγάλου αριθμού μεταναστών στην ανατολική Γερμανια, δεν υπάρχει.
Ο όρος του Αντιφασιστικού Γερμανικού Κράτους στην τότε ΛΔΓ ήταν πάγιο δόγμα του μονοκομματικού κράτους. Θυμάμαι ωστόσο καλά, κάποιους συμμαθητές μου στο επαγγελματικό σχολείο που εκπαίδευε 16χρονούς για να ενταχτούν ως μόνιμοι στις ένοπλες δυνάμεις του κράτους, να προβαλουν έναν περίεργο θαυμασμό για τον Γερμανικό Στρατό του Τρίτου Ράιχ. Φαίνεται, εκ των υστέρων, ότι η κριτική ανάλυση του παρελθόντος δεν ήταν η πιο αποτελεσματική, βασίστηκε κυρίως σε συνθήματα, οπορτουνισμούς και παπαγαλία της κρατικής/κομματικής γραμμής. Παρόμοιες είναι δηλώσεις νέων σήμερα σε μέρη της ανατολικής Γερμανίας, εκεί όπου η AfD σημειώνει υπερβολικά υψηλά ποσοστά υποστήριξης. «Ο Χίτλερ ήταν καλός πολιτικός, έκτισε το Autobahn και δημιούργησε θέσεις εργασίας.», δήλωσε νεαρός σε δημοσκοπική έρευνα πριν από ένα χρόνο – οι γονείς του, μεγαλωμένοι στην τότε ΛΔΓ, έπρεπε να ξέρουν και το υπόλοιπο της όλης ιστορίας…
Γενικά, λόγω του παρελθόντος, ο αυταρχισμός μίας υφιστάμενης εξουσίας είναι κάτι που είναι περισσότερο οικείο σε μια μερίδα Ανατολικογερμανών. Οι βασικές αρχές της κοινωνικής ζωής ήταν καθορισμένες. Ένα ιδιότυπο αίσθημα σταθεροτητας στη καθημερινή ζωή. Κοινωνιολόγοι βρίσκουν ότι οι άνθρωποι στο ανατολικό μέρος της Γερμανίας, αναζητούν περισσότερο ένα ισχυρό κράτος και ένα πρόσωπο αναφοράς που θα τους καθοδηγεί και θα τους λύνει τα προβλήματα. Υπάρχει ένα δυνατό ΕΜΕΙΣ που ψάχνει αρχηγό. Και υπάρχει λιγότερο το ΕΓΩ που αναλαμβάνει να διεκδικήσει την επίλυση κοινωνικών ζητημάτων. Οι άνθρωποι της παλαιάς Ανατολικής Γερμανίας μεγάλωσαν μέσα σε μία περισσότερη συντροφική κοινωνία του λαού, ο ένας δίπλα στον άλλον. Και είχαν κάποιο αρχηγό. Η σημερινή πλουραλιστική ποικιλομορφία των πολλών επιλογών τους προκαλεί ένα αίσθημα πως δεν έχουν (πια) πατρίδα. Λείπει το αίσθημα ότι ανήκουν καπου. Ο αριθμός των κοινωφεφελων οργανώσεων, μία μορφή ενεργής συμμετοχής πολιτών σε κοινωνικά θέματα, στο ανατολικό μέρος της Γερμανίας ανέρχεται σε μόλις 7% της επικράτειας. (όταν το ποσοστό των κατοίκων της ανατολικής περιοχής της Γερμανίας είναι 18% του συνολικου πληθυσμού). Οι Ανατολικογερμανοί, φαίνεται πως δεν έμαθαν αρκετά να αναλαμβάνουν την ευθύνη τους προς την κοινωνία, να αντιτίθενται στο κράτος, να διεκδικούν. Τους λείπει η εμπειρία στην αντιπαράθεση με το κράτος, ακόμα στην αντιπαράθεση των γενεών. Μπορεί το 1989 να κατέρρευσε όλο τους το κρατικό οικοδόμημα, ωστόσο είχαν το προνόμιο να έχουν την υποστήριξη μιας μεγάλης οικονομικής δύναμης, της Δυτικης Γερμανίας, οπότε δεν τους δόθηκε ευκαιρία να μάθουν να δημιουργήσουν μόνα τους.
Ο όρος του Αντιφασιστικού Γερμανικού Κράτους στην τότε ΛΔΓ ήταν πάγιο δόγμα του μονοκομματικού κράτους. Θυμάμαι ωστόσο καλά, κάποιους συμμαθητές μου στο επαγγελματικό σχολείο που εκπαίδευε 16χρονούς για να ενταχτούν ως μόνιμοι στις ένοπλες δυνάμεις του κράτους, να προβαλουν έναν περίεργο θαυμασμό για τον Γερμανικό Στρατό του Τρίτου Ράιχ. Φαίνεται, εκ των υστέρων, ότι η κριτική ανάλυση του παρελθόντος δεν ήταν η πιο αποτελεσματική, βασίστηκε κυρίως σε συνθήματα, οπορτουνισμούς και παπαγαλία της κρατικής/κομματικής γραμμής. Παρόμοιες είναι δηλώσεις νέων σήμερα σε μέρη της ανατολικής Γερμανίας, εκεί όπου η AfD σημειώνει υπερβολικά υψηλά ποσοστά υποστήριξης. «Ο Χίτλερ ήταν καλός πολιτικός, έκτισε το Autobahn και δημιούργησε θέσεις εργασίας.», δήλωσε νεαρός σε δημοσκοπική έρευνα πριν από ένα χρόνο – οι γονείς του, μεγαλωμένοι στην τότε ΛΔΓ, έπρεπε να ξέρουν και το υπόλοιπο της όλης ιστορίας…
Γενικά, λόγω του παρελθόντος, ο αυταρχισμός μίας υφιστάμενης εξουσίας είναι κάτι που είναι περισσότερο οικείο σε μια μερίδα Ανατολικογερμανών. Οι βασικές αρχές της κοινωνικής ζωής ήταν καθορισμένες. Ένα ιδιότυπο αίσθημα σταθεροτητας στη καθημερινή ζωή. Κοινωνιολόγοι βρίσκουν ότι οι άνθρωποι στο ανατολικό μέρος της Γερμανίας, αναζητούν περισσότερο ένα ισχυρό κράτος και ένα πρόσωπο αναφοράς που θα τους καθοδηγεί και θα τους λύνει τα προβλήματα. Υπάρχει ένα δυνατό ΕΜΕΙΣ που ψάχνει αρχηγό. Και υπάρχει λιγότερο το ΕΓΩ που αναλαμβάνει να διεκδικήσει την επίλυση κοινωνικών ζητημάτων. Οι άνθρωποι της παλαιάς Ανατολικής Γερμανίας μεγάλωσαν μέσα σε μία περισσότερη συντροφική κοινωνία του λαού, ο ένας δίπλα στον άλλον. Και είχαν κάποιο αρχηγό. Η σημερινή πλουραλιστική ποικιλομορφία των πολλών επιλογών τους προκαλεί ένα αίσθημα πως δεν έχουν (πια) πατρίδα. Λείπει το αίσθημα ότι ανήκουν καπου. Ο αριθμός των κοινωφεφελων οργανώσεων, μία μορφή ενεργής συμμετοχής πολιτών σε κοινωνικά θέματα, στο ανατολικό μέρος της Γερμανίας ανέρχεται σε μόλις 7% της επικράτειας. (όταν το ποσοστό των κατοίκων της ανατολικής περιοχής της Γερμανίας είναι 18% του συνολικου πληθυσμού). Οι Ανατολικογερμανοί, φαίνεται πως δεν έμαθαν αρκετά να αναλαμβάνουν την ευθύνη τους προς την κοινωνία, να αντιτίθενται στο κράτος, να διεκδικούν. Τους λείπει η εμπειρία στην αντιπαράθεση με το κράτος, ακόμα στην αντιπαράθεση των γενεών. Μπορεί το 1989 να κατέρρευσε όλο τους το κρατικό οικοδόμημα, ωστόσο είχαν το προνόμιο να έχουν την υποστήριξη μιας μεγάλης οικονομικής δύναμης, της Δυτικης Γερμανίας, οπότε δεν τους δόθηκε ευκαιρία να μάθουν να δημιουργήσουν μόνα τους.
Όποιος όμως περιορίζεται στο να χρεώνει την σημερινή μεγάλη απήχηση των ανθρώπων του AfD στα πέντε νέα κρατίδια στα όσα κληρονόμησαν οι Ανατολικογερμανοί από την πρώην Λαοκρατικη Δημοκρατία της Γερμανίας… παραμελεί τα όσα έγιναν μετά την επανένωση και έπειτα.
Ας μην ξεχναμε ότι το 1990 επιβλήθηκε με το στανιό στους τότε 19 εκ. ανθρώπους το Δυτικό Γερμανικό Grundgesetz (σ.σ. Σύνταγμα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας από το 1949). Αυτό, και το γεγονός ότι πολλοί ανατολικοί Γερμανοί αντιλαμβανόταν τους Δυτικούς Γερμανούς πολιτικούς ως αλαζονικούς στην προσάθεια τους να επιβάλλουν τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς στα νέα γερμανικά κρατίδια, μπορεί να διαπιστωθεί ως σταθερή επικράτηση του αισθήματος ενός πατερναλισμού από πλευράς των συμπατριωτών της Δυτικής Γερμανίας. Ενός χάσματος μεταξύ των δύο πλευρών που ακόμα και σήμερα εκφράζουν πολλοί ανατολικοί Γερμανοί, κυρίως οι πιο μεγάλοι. Και η αλήθεια είναι: δεν ωφελήθηκαν όλοι ίσα από αυτή την τεράστια και απότομη αλλαγή του 1990. Σε μία πρόσφατη δημοσκόπηση στα ανατολικά κρατίδια, 25% των ερωτηθέντων δήλωσε «χαμένος από την αλλαγή του 90», μόνο το 50% θεωρεί σήμερα, 35 χρόνια μετά την πτώση το τοίχους, ότι είναι «κερδισμένος από την αλλαγή». Φαίνεται πως βρισκόμαστε σήμερα αντιμέτωποι και με τα αποτελέσματα άλωσης μιας κοινωνίας που ζούσε τον υπαρκτό σοσιαλισμό από το καπιταλιστικό σύστημα.
Τα χρόνια μετά την πτώση του τοίχους
Μπορεί να υπάρχουν πόλεις στην ανατολική Γερμανία στις οποίες στα τελευταία 35 χρόνια έγιναν αρκετές σημαντικές επενδύσεις, ωστόσο η αλήθεια είναι οτι μετά την πτώση του τοίχους μέσα σε πολύ λίγα χρόνια καταστράφηκε μία ολόκληρη οικονομική υποδομή. Η φυγή, κυρίως των νέων ανθρώπων, είναι μία σημαντική συνέπεια. Το ένα πέμπτο των κατοίκων της Θουριγγίας έφυγε από το κρατίδιο μεταξύ το 1990 και το 2024. Κυρίως νέοι. Αμιγείς ανατολικογερμαανικές επιχειρήσεις είναι σήμερα εξαίρεση. Οι περισσότερες βιομηχανικές επιχειρήσεις έπρεπε να κλείσουν, όσες παρέμειναν άλλαξαν χέρια με συμφέροντα που κατά πλειοψηφία βρίσκονται στα παλιά γερμανικά κρατίδια, γεγονός που δημιουργεί αγανάκτηση.
Υπάρχει ένα διάχυτο αίσθημα παραμέλησης από τον παλιό και δυτικό κορμό της Γερμανίας, από την κεντρική κυβέρνηση. Ο όρος του ξεπούλημα της ανατολής στα χρόνια μετά την επανένωση είναι πασίγνωστος σε όλους στα νέα κρατίδια. Ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας της πρώην ΛΔΓ, τα κέρδη του οποίου -όπως και αναμενόμενο- κατέληξε κυρίως στις τσέπες κάποιων λίγων επιχειρηματιών από την Δυτική Γερμανία. Πολλοί ανατολική Γερμανοί καταλαβαίνουν πίσω από αυτό το γεγονός την βασική αιτία της οικονομικής υποβάθμισης της παλιάς πατρίδας τους, που οδήγησε στην σημερινή κατάσταση, όπου πολλές αγροτικές περιοχές στα καινούργια κρατίδια είναι υποβαθμισμένες. Το AfD κατάφερε να προσεγγίσει κατοίκους αυτών των περιοχών και να αφουγγραστεί τα προβλήματα του κόσμου. Χωριά που στα χρόνια πριν το 1990 εξυπηρετούνταν από ένα αναπτυγμένο σύστημα κοινωνικών υποδομών, σήμερα αντιμετωπίζουν μια διαφορετική πραγματικότητα: τα μέσα μαζικής μεταφοράς έχουν αποσυρθεί προ πολλού από τα χωριά, τα οποία σήμερα δεν διαθέτουν πια ούτε ένα μίνι μάρκετ, τα κέντρα περίθαλψης υγείας έχουν περιοριστεί, οι παιδικοί σταθμοί βρίσκονται χιλιόμετρα μακριά και η τελευταία μπιραρία έχει κλείσει πριν χρόνια. Κοινωνική ζωή εκτυλίσσεται μέσω της σύνδεσης με το διαδίκτυο, και ούτε αυτό δεν είναι ακόμα πραγματικότητα σε ορισμένες αγροτικές περιοχές της πιο ισχυρής οικονομίας της Ευρώπης. Οι Ανατιλικογερμανοί διαπιστώνουν με πικρία μία αποξένωση στην ζωή τους. Οι φόβοι από το μεταναστευτικό πρόβλημα απλά προστίθενται. Αποτέλεσμα είναι η απόρριψη παλαιών πολιτικών κομμάτων: «Εσείς είχατε χρόνο 30 χρόνια!» – επιγραφή προεκλογικών αφισών που τοποθέτησε το AfD κάτω από τις αφίσες των κυβερνώντων κομμάτων. Το ακροδεξιό κόμμα έγινε το μεγάφωνο αυτών των ανθρώπων πιάνοντας τον παλμό της αδικίας και της απομάκρυνσης από τα κόμματα του κατεστημένου που πολλοί ανατολικοί Γερμανοί νιώθουν.
Οικονομικά, ακόμα και μετά από 35 χρόνια υπάρχει μία ψαλίδα μεταξύ των καθιερωμένων μισθών και κεντρικών συντάξεων ανάμεσα του ανατολικού και δυτικού μέρος της Γερμανίας. Ανατολικοί Γερμανοί στην πλειοψηφία τους διαθέτουν λιγότερη περιουσία, και μπορούν πολύ λιγότερα να βασιστούν σε οικογενειακές κληρονομιές. Στην κατάταξη των αριθμών ανεργίας, τα κρατίδια της ανατολικής Γερμανίας βρίσκονται διαχρονικά σε υψηλές θέσεις (γενικό ποσοστό 7,5% στην ανατολική, ενώ 5,7% στην δυτική Γερμανία). Είναι καθαροί οικονομικοί λόγοι που επί πολλών ετών επιδρούν στους ανθρώπους και αποτελούν το υπόβαθρο για δυσαρέσκεια και απώλειας εμπιστοσύνης στο μέλλον. Το AfD μαζεύει ψήφους από αυτούς ακριβώς τους ανθρώπους. Καθαρές ακροδεξιές ιδεολογίες, που πριν 10 χρόνια έπαιζαν σημαντικό ρόλο στους υποστηρικτές του κόμματος υπάρχουν όλο και λιγότεροι στους ψηφοφόρους της. Έτσι όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, το ακροδεξιό κόμμα της AfD είναι περισσότερο ένα μέσο έκφρασης παρά μια κατευθυντήρια δύναμη. Είναι ακόμα περισσότερο μια διαμαρτυρία παρά μια πολιτική πεποίθηση. Ακόμη….
Ξεκάθαρη εθνικιστική ιδεολογία ως βάση πολιτικής
Θα ήταν όμως σίγουρα μεγάλο σφάλμα να περιορίζεται η αντιπολίτευση του AfD στην κατηγοριοποίηση του κόμματος ως κόμμα διαμαρτυρίας. Η αρχική στρατηγική της δαιμονοποίησης μαζί με την υιοθέτηση πολιτικών θέσεων προκείμενο να ψαρεύονται ψήφοι από τα άκρα δεξιά, ποτέ στην ιστορία δεν ωφέλησαν κανένα κόμμα μιας δυτικής δημοκρατίας. Εξάλλου, σε ολόκληρη την γερμανική επικράτεια, ακροδεξιές ιδέες δεν ήταν ποτέ ένα εντελώς περιθωριακό φαινόμενο. Η ιδιαίτερη ευκολία με την οποία ακροδεξιές ιδεολογίες βρίσκουν εδάφους σε σώματα ασφαλείας και σε ένστολους αποτυπωνόταν στην εικόνα του ακροδεξιού περιοδικού Compact στο παρμπρίζ ενός αστυνομικού περιπολικού στην πόλη Ιένα της Θουριγγίας κατά την ώρα συγκέντρωσης του AfD το Μάρτιο 2016, προκαλώντας για μέρες αντιδράσεις σε social media σε ολόκληρη τη Γερμανία, καθώς και στην «υπόθεση Franco A.», ενός αξιωματούχος του Γερμανικού Στρατού, ο οποίος υπέβαλε διπλωματική εργασία Master μέσα στην οποία υποστήριζε ρατσιστικές θέσεις και ο ίδιος -όπως προέκυψε μετά από έρευνες- σχεδίασε ρατσιστική επίθεση εντός Γερμανίας.
Από την άλλη πλευρά, το 30% των ψηφοφόρων στα ανατολικά κρατίδια δεν σημαίνει ότι το ένα τρίτο των Ανατολικογερμανών είναι Νεοναζί. Κάθε άλλο. Αλλά είναι δεδομένο ότι λόγω του παρελθόντος να υπάρχει ένας σπόρος στην Γερμανία που δεν έχει πλήρως εξαφανιστεί και ούτε θα φύγει ίσως και ποτέ. Είναι απαραίτητο να το βλέπουμε. Σήμερα, μετά από πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης, ακροδεξιές ιδεολογίες απέκτησαν μία δυνατή δημόσια πλατφόρμα. Οι εκπρόσωποί τους κατάφεραν να γίνονται πιο διεισδυτικοί από την στιγμή που κατέλαβαν θέσεις στα κοινοβούλια σε όλη την Ευρώπη. Μόλις διάρρευσε ότι βρίσκεται στα σκαριά η σύσταση νέας ακροδεξιάς πολιτικής ομάδας εντός Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ονόματι “Ευρώπη των Κυρίαρχων Εθνών”. Εκεί έχει ενταχθεί και η Εναλλακτική για τη Γερμανία με τους 14 ευρωβουλευτές της. Μεταξύ των ευρωπαϊκών ακροδεξιών κομμάτων που συμμετέχουν σε αυτή συγκαταλέγονται η “Συνομοσπονδία” από την Πολωνία, η “Αναγέννηση” από τη Βουλγαρία και η “Ανακατάληψη” του Ερίκ Ζεμούρ από τη Γαλλία.
Πέτυχαν στην προσπάθεια τους να σοβαροφανούν φορώντας γραβάτες και σακάκια και οδηγώντας στην γραμμή του απόλυτου λαϊκισμού. Η παραπλάνησή που ασκούν δεν έχει να κάνει με κάποιο δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης όταν ζητάνε δημόσια την αναθεώρηση της ιστορίας, «Έχουμε το δικαίωμα να είμαστε υπερήφανοι για τα επιτεύγματα Γερμανών στρατιωτών.», Αλεξάνδερ Γκαυλαντ, επίτιμος πρόεδρος του AfD αναφερόμενος στον ρόλο της Βέρμαχτ στον 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Και αναφερόμενος στο μνημείο του ολοκαυτώματος του Βερολίνου ο Μπιορν Χέκε: “Ο λαός μας, οι Γερμανοί, είμαστε ο μοναδικός λαός του κόσμου που έβαλε ένα μνημείο της ντροπής στην καρδιά της πρωτεύουσάς του.”. Γίνεται ξεκάθαρη προσπάθεια αναίρεσης της ιστορικής υποχρέωσης της Γερμανίας προς τα εγκλήματα του ναζισμού, «Η επικρατούσα γραμμή της κουλτούρας της λήθης είναι μια ενοχική τρελα», Αλίζ Βαϊντελ, πρόεδρος του AfD.
Το ιστορικό δίδαγμα
Στην Δημοκρατία υπάρχουν κόκκινες γραμμές μετά τις οποίες της επιβάλλεται να λάβει μέτρα αυτοπροστασίας. Η ιστορία της Γερμανίας το δίδαξε με αιματηρό τρόπο. Η Δημοκρατία του 21 αιώνα της Ευρώπης δεν μπορεί να αγνοήσει αυτά τα διδάγματα. Βρισκόμαστε ξανά μπροστά σε εποχές που απαιτούν ξεκάθαρες κουβέντες. Και δράσεις. Καλά είναι να βρισκόμαστε σε ετοιμότητα.
Πηγή: documentonews.gr
