Οι επαναλαμβανόμενες παραβιάσεις του εναέριου χώρου του ΝΑΤΟ από τη Ρωσία τις τελευταίες εβδομάδες εγείρουν ένα δύσκολο ερώτημα για τη συμμαχία: αν θα πρέπει να απαντήσει καταρρίπτοντας ρωσικά αεροσκάφη.
Την περασμένη Παρασκευή τρία ρωσικά μαχητικά MiG-31 παραβίασαν επί 12 ολόκληρα λεπτά τον εναέριο χώρο της Εσθονίας αναγκάζοντας το ΝΑΤΟ να απογειώσει, εσπευσμένα, ιταλικά μαχητικά F-35 καθώς και σουηδικά και φινλανδικά αεροσκάφη ταχείας αντίδρασης για να τα αναχαιτίσουν.
Είχε προηγηθεί στις 10 Σεπτεμβρίου η εισβολή ρωσικών drones στον εναέριο χώρο της Πολωνίας, με πολωνικά F-16 και ολλανδικά F-35 να σηκώνονται αμέσως στον αέρα για να αντιμετωπίσουν την απειλή.
«Η Ρωσία δεν πρέπει να έχει καμία αμφιβολία: Το ΝΑΤΟ και οι σύμμαχοι θα χρησιμοποιήσουν, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, όλα τα αναγκαία, στρατιωτικά και μη, μέσα για να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας», υπογράμμισαν οι πρέσβεις των κρατών-μελών του Βορειoατλαντικού Συμφώνου σε δήλωση που εξέδωσαν χθες Τρίτη.
Η Μόσχα, βέβαια, υποστηρίζει ότι δεν έκανε τίποτε λάθος, αλλά το μήνυμα από το ΝΑΤΟ ήταν ξεκάθαρο: «Η Ρωσία φέρει την πλήρη ευθύνη για αυτές τις ενέργειες, οι οποίες είναι κλιμακωτές, ενέχουν τον κίνδυνο λανθασμένων υπολογισμών και θέτουν σε κίνδυνο ζωές. Πρέπει να σταματήσουν». Η Συμμαχία πρόσθεσε ότι οι ενέργειες της Μόσχας ήταν μέρος ενός «μοτίβου όλο και πιο ανεύθυνης» συμπεριφοράς, με τον γ.γ. του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, να τονίζει: «Είμαστε μια αμυντική συμμαχία, ναι, αλλά δεν είμαστε αφελείς, οπότε βλέπουμε τι συμβαίνει».
Πολλές χώρες του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και της Σουηδίας, προειδοποιούν τώρα ότι είναι έτοιμες να καταρρίψουν ρωσικά αεροσκάφη που εισέρχονται στον εναέριο χώρο τους, μετά και το πράσινο φως που φάνηκε να ανάβει χθες ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
Αλλά, όπως δήλωσε στο Politico o Τσάρλι Σαλόνιους-Πάστερνακ, διευθύνων σύμβουλος της δεξαμενής σκέψης Nordic West Office, με έδρα το Ελσίνκι, υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ. «Η Ρωσία έχει δηλώσει ότι θεωρεί πως βρίσκεται σε στρατιωτική σύγκρουση μαζί μας και τη Δύση. Εμείς δεν το βλέπουμε έτσι και γι’ αυτό οι κανόνες εμπλοκής μας είναι διαφορετικοί», είπε.
1. Οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ
Οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ είναι απόρρητοι και σύμφωνα με την Οάνα Λουνκέσκου, πρώην εκπρόσωπο της Συμμαχίας και νυν διακεκριμένη συνεργάτιδα στη δεξαμενή σκέψης Royal United Services Institute στο Λονδίνο, ορίζουν «τι μπορεί να κάνει ο στρατός σε κάθε δεδομένη περίπτωση, κι αυτό σημαίνει ότι διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με την αποστολή ή την επιχείρηση».
Οι κανόνες εμπλοκής πρέπει να ευθυγραμμίζονται με τις πολιτικές κατευθύνσεις του Βορειοατλαντικού Συμφώνου και απαιτούν την ομόφωνη έγκριση των κρατών-μελών του, λέει. «Για το ΝΑΤΟ, η κύρια πολιτική κατεύθυνση είναι ότι πρόκειται για μια αμυντική συμμαχία, ο σκοπός της οποίας είναι να εμποδίσει την επιθετικότητα και να αποτρέψει κάθε σύγκρουση, και εάν αυτό αποτύχει, να αμυνθεί εναντίον αυτής και να τη νικήσει».
2. Τι ισχύει για τις ένοπλες δυνάμεις των κρατών-μελών
Οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ δεν εμποδίζουν τις ένοπλες δυνάμεις των κρατών-μελών του να λαμβάνουν τις δικές τους αποφάσεις στο έδαφός τους όταν τελούν υπό εθνική διοίκηση.
Την Τρίτη η Λιθουανία υιοθέτησε νέους κανόνες που επιτρέπουν στον στρατό της να αντιδρά σε παραβιάσεις εναέριου χώρου «νωρίτερα και ταχύτερα». Η Ρουμανία, τον εναέριο χώρο της οποίας παραβίασαν ρωσικά drones πολλές φορές τους περασμένους μήνες, συγκαλεί αύριο Πέμπτη το Ανώτατο Συμβούλιο Άμυνας για να ορίσει τους κανόνες εμπλοκής σε περίπτωση νέων εισβολών από drones ή μαχητικά αεροσκάφη.
Υπάρχουν, ωστόσο, κίνδυνοι σε περίπτωση που μια μονομερής ενέργεια μιας χώρας οδηγήσει σε κλιμάκωση, όπως υπαινίχθηκε τη Δευτέρα ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ.
«Είμαστε έτοιμοι για οποιαδήποτε απόφαση αποσκοπεί στην καταστροφή αντικειμένων που μπορεί να μας απειλήσουν, όπως τα ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη», τόνισε, προσθέτοντας ότι πρέπει να υπάρξει επίσης κάποιας μορφής συναίνεση μεταξύ των συμμάχων στο ΝΑΤΟ. «Πρέπει να είμαι 100% βέβαιος ότι όλοι οι σύμμαχοί μας θα το αντιμετωπίσουν με ακριβώς τον ίδιο τρόπο όπως εμείς. Πρέπει να είμαι 100% βέβαιος ότι όταν η σύγκρουση εισέλθει σε τόσο οξεία φάση, δεν θα είμαστε μόνοι σε αυτό», συνέχισε ο Τουσκ. «Πρέπει να το σκεφτούμε δύο φορές πριν αποφασίσουμε ενέργειες που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια λίαν οξεία φάση της σύγκρουσης».
Το σενάριο αυτό, όμως, δεν θα ίσχυε για το συμβάν της Παρασκευής στην Εσθονία, αφού οι τρεις χώρες της Βαλτικής δεν διαθέτουν δικά τους σμήνη μαχητικών αεροσκαφών και βασίζονται στις αποστολές αεράμυνας του ΝΑΤΟ.
Σύμφωνα με πρώην αξιωματούχο του ΝΑΤΟ, ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, επειδή δηλαδή η Εσθονία δεν διαθέτει πολεμικά αεροσκάφη, η Ρωσία παραβίασε τον εναέριο χώρο της χώρας: «Αν η εισβολή είχε γίνει πάνω από τη Φινλανδία, οι Φινλανδοί θα μπορούσαν να αποφασίσουν να το αναχαιτίσουν. Στον εναέριο χώρο της Βαλτικής, είμαστε υποχρεωμένοι να ανέβουμε την αλυσίδα διοίκησης του ΝΑΤΟ».
3. Να γιατί το ΝΑΤΟ δεν κατέρριψε τα ρωσικά μαχητικά
Όπως εξηγεί το Politico, υπάρχουν διάφοροι λόγοι, πολιτικοί και στρατιωτικοί, για τους οποίους τα μαχητικά του ΝΑΤΟ δεν κατέρριψαν τα ρωσικά MiG-31 την περασμένη εβδομάδα.
«Οι αποφάσεις για το αν θα εμπλακεί κανείς και θα καταρρίψει αεροσκάφη … βασίζονται πάντα στις διαθέσιμες πληροφορίες αναφορικά με την απειλή που αντιπροσωπεύει το αεροσκάφος», σημείωσε χθες ο γ.γ. του ΝΑΤΟ, υποστηρίζοντας ότι «δεν ανιχνεύθηκε άμεση απειλή» στην Εσθονία.
Στο ίδιο μήκος κύματος η Εσθονή πρωθυπουργός Κρίστεν Μίχαλ τόνισε ότι «υπάρχουν, βέβαια, διάφορες παράμετροι για τη χρήση ισχύος», αφήνοντας να εννοηθεί ότι το συμβάν της περασμένης Παρασκευής δεν απαιτούσε χρήση ισχύος παρά τη σαφώς εσκεμμένη φύση του.
Η αντίδραση του ΝΑΤΟ ευθυγραμμίστηκε με τη διαδικασία, είπε ο πρώην αρχηγός της Πολεμικής Αεροπορίας της Εσθονίας, Γιάακ Τάριεν, σε τοπικά ΜΜΕ συμπληρώνοντας ότι εν καιρώ ειρήνης δεν γίνεται αμέσως προσφυγή στη χρήση βίας, αφού δεν αποκλείεται η παραβίαση να οφείλεται σε λάθος. Ρόλο στον τρόπο αντίδρασης του ΝΑΤΟ έπαιξαν τόσο ο κίνδυνος κλιμάκωσης όσο και η αβεβαιότητα αναφορικά με τη στάση του προέδρου των ΗΠΑ, λέει ο Ουκρανός στρατιωτικός αναλυτής και ερευνητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών της Ουκρανίας, Μίκολα Μπιελιεσκόφ.
«Υπό όρους, κανείς δεν θα ξεκινούσε τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο εξαιτίας αυτού», σημειώνει. Οι ευρωπαϊκές χώρες «σκέφτονται ότι το ΝΑΤΟ περιορίζεται από το ότι δεν υπάρχει βεβαιότητα για την αντίδραση και τη θέση των ΗΠΑ υπό την κυβέρνηση Τραμπ».
4. Επιδιώκουν τα κράτη-μέλη της Συμμαχίας αλλαγή των κανόνων εμπλοκής;
Όπως σημειώνει το Politico, δεν είναι σαφές κατά πόσον οι υφιστάμενοι κανόνες εμπλοκής επιτρέπουν στους πιλότους του ΝΑΤΟ να καταρρίπτουν ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη – και αν ναι, υπό ποιες συνθήκες.
Εντός της Συμμαχίας υπάρχει η γενική αίσθηση ότι οι αμυντικές δυνατότητες του ΝΑΤΟ είναι ικανοποιητικές. «Θα γίνουν πολλές συζητήσεις» μετά το συμβάν στην Εσθονία, είπε διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, «αλλά δεν υπήρχε αίσθηση ότι τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις».
Η συζήτηση συνεχίζεται στη Συμμαχία για το κατά πόσον θα πρέπει να αυστηροποιηθούν οι κανόνες εμπλοκής για τις αποστολές αεράμυνας του ΝΑΤΟ. Ανώτατοι αξιωματούχοι στην Εσθονία, τη Λιθουανία και την Τσεχία ζητούν πιο ισχυρή απάντηση την επόμενη φορά που η Ρωσία θα δοκιμάσει την αντίδραση του το ΝΑΤΟ, δηλαδή με καταρρίψεις ρωσικών πολεμικών αεροσκαφών.
«Πρέπει να απαντήσουμε καταλλήλως, συμπεριλαμβανομένης της ενδεχόμενης κατάρριψης ρωσικών αεροσκαφών», δήλωσε ο Tσέχος πρόεδρος Πετρ Πάβελ. Και μετά τη χθεσινή καταφατική απάντηση του Τραμπ στο ερώτημα αν θεωρεί ότι τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να καταρρίψουν ρωσικά αεροσκάφη όταν εισβάλουν σε εναέριο χώρο κράτους μέλους, ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών, Ράντοσλαβ Σικόρσκι, σχολίασε: «Κατανοητό».
5. Πώς μπορούν να αλλάξουν οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η αλλαγή των κανόνων εμπλοκής θα πρέπει να περάσει από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (NAC), όπου οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ θα λάβουν μια απόφαση βάσει συναίνεσης, βασισμένη σε στρατιωτικές συμβουλές και διαβουλεύσεις με τον Ανώτατο Διοικητή των Συμμαχικών Δυνάμεων στην Ευρώπη (SACEUR), που είναι τώρα ο Αμερικανός πτέραρχος Αλέξους Γκρίνκεβιτς, διοικητής και των αμερικανικών δυνάμεων στη Γηραιά Ήπειρο.
Από την έναρξη, ωστόσο, του πολέμου στην Ουκρανία, ο ανώτατος διοικητής των Συμμαχικών Δυνάμεων στην Ευρώπη έχει περισσότερη εξουσία για προσαρμογές, όπως η αποστολή περισσοτέρων πλοίων ή αεροσκαφών σε μια συγκεκριμένη περιοχή, χωρίς να περνά από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο.
«Τα σχέδια άμυνας του ΝΑΤΟ ενεργοποιήθηκαν στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Αυτά τα σχέδια … συνεχίζουν να προσαρμόζονται, αυτό επίσης δίνει στον Ανώτατο Διοικητή των Συμμαχικών Δυνάμεων στην Ευρώπη σημαντική εξουσία στον τρόπο που χρησιμοποιεί οπλικά συστήματα και δυνάμεις», λέει η Λουνγκέσκου.
6. Τι έγινε την τελευταία φορά που κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ κατέρριψε ρωσικό πολεμικό αεροσκάφος
Το 2015 η Τουρκία κατέρριψε κοντά στα σύνορά της με τη Συρία ένα ρωσικό μαχητικό Sukhoi-24M που είχε παραβιάσει επί 17 δευτερόλεπτα τον εναέριο χώρο και μετά από πολλές προειδοποιήσεις.
Ωστόσο, η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού δεν έγινε στο πλαίσιο αποστολής του ΝΑΤΟ, εν αντιθέσει με το συμβάν στην Εσθονία, αλλά με απόφαση της Άγκυρας. «Είχαν τη δική τους πολεμική αεροπορία και πήραν την απόφαση σε εθνικό επίπεδο και ενημέρωσαν στη συνέχεια τους συμμάχους (αναλυτικά). Αποδείχθηκε ότι ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικό», είπε ο προαναφερθείς ανώτερος διπλωμάτης του ΝΑΤΟ.
Η Τουρκία ενεργοποίησε το Άρθρο 4 του ΝΑΤΟ και παρουσίασε το ηχητικό απόσπασμα της προειδοποίησης προς το ρωσικό Sukhoi-24M στο Βορειατλαντικό Συμβούλιο, που εξέδωσε στη συνέχεια ανακοίνωση. Μετά το συμβάν αυτό η Συμμαχία βοήθησε την Τουρκία στην επιτήρηση του εναέριου χώρου της με περισσότερα αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης AWACS.
Ωστόσο, μετά το περιστατικό η Ρωσία επέβαλε εμπορικές κυρώσεις στην Τουρκία και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ζήτησε τελικά συγγνώμη. Ωστόσο, ρωσικά αεροσκάφη σταμάτησαν να πετούν μέσω του τουρκικού εναέριου χώρου.
Πηγή: real.gr
